Tariki ya 7 Mata 1994 ni umunsi utazibagirana mu mateka yβu Rwanda. Ni wo munsi Jenoside yakorewe Abatutsi yatangiye ku mugaragaro, igahitana ubuzima bwβabarenga miliyoni mu gihe cyβiminsi 100 gusa. Icyo gihe igihugu cyose cyahindutse ahantu hβakaga, ubwicanyi nβubugome ndengakamere butigeze bubaho mbere.
Jenoside yatangiye ku mugoroba wo ku wa 6 Mata 1994, nyuma yβuko indege yari itwaye Perezida JuvΓ©nal Habyarimana ihanuwe igeze hafi yβikibuga cyβindege cya Kanombe. Abenshi mu bashinzwe iperereza bemeza ko ubwo bwicanyi bwari bwateguwe nβitsinda rikaze ryβabarwanashyaka ba MRND ryitwaga Akazu, ritishimiye ibiganiro byβamahoro byaberaga i Arusha na Dar es Salaam.
Uwo mugoroba nyine, radiyo RTLM yahise itangaza urupfu rwa Perezida Habyarimana ibinyujije kuri Colonel ThΓ©oneste Bagosora, wari umaze igihe arwanya ibiganiro byβamahoro. Yahise asaba abaturage kuguma mu ngo, nyamara yari uburyo bwo gufungirana Abatutsi mu ngo zabo kugira ngo bicwe byoroshye.
Mu ijoro rimwe, gahunda yo gutsemba Abatutsi yari imaze gutangira. I Kigali, cyane cyane mu duce twa Kacyiru na Kimihurura, Interahamwe zari zashyizeho za bariyeri, zatangira guhagarika abantu no kubica hakurikijwe uko basa cyangwa amazina yabo.
Abatutsi si bo bonyine bagizwe intego muri uwo munsi wa mbere; na bamwe mu banyapolitiki bβAbahutu batari bashyigikiye umugambi wa Jenoside barishwe. Muri bo harimo:
-
Β Minisitiri wβIntebe

-
Β Perezida wβUrukiko Rukuru rwβItegeko Nshinga

-
Β Umuyobozi wβishyaka PSD

-
Β Visi Perezida wa PSD nβumugore we

-
Β Minisitiri wβItangazamakuru, wo muri MDR

Ibi byari bigamije kurimbura igice cyose cyβubutegetsi kitari cyemera umugambi wa Jenoside.
Mu gihe ubwicanyi bwari butangiye kwiyongera, Radiyo Muhabura ya RPF Inkotanyi yahise yamagana ibyo bikorwa byβubwicanyi, ihamagarira abaturage kubyamagana. Paul Kagame, wari Umugaba Mukuru wβInkotanyi, yahise atanga itegeko ryo guhagarika Jenoside no kurengera abaturage bβinzirakarengane.

Ubwicanyi bwakwirakwiye byihuse. Mu bice bya Nyamata (Bugesera), Sake (perefegitura ya Kibungo), Kamonyi na Gitarama, Abatutsi biciwe mu bice birimo Biharabuge hafi yβUmugezi wa Nyabarongo, Ruramba, Isenga, Gasharara, Idongo, nβahabaga bariyeri ya Bishenyi. Bamwe bajugunywe mu mugezi wa Cyabariza.
Mu cyahoze ari Komini Muko (ubu ni mu Karere ka Nyamagabe), abagera ku 100 bayobowe na Komiseri wa polisi yβiyo komini akaba nβumuyobozi wayo, Albert Kayihura, bishe Abatutsi 7 bari bihishe kuri Paruwasi ya Mushubi, barimo nβumucungamari Michel Gacendeli nβumuryango we.
Mu Gisenyi (ubu ni Rubavu), Colonel Anatole Nsengiyumva wari uyoboye ikigo cya gisirikare cyaho, yahuje inama nβabayobozi bβInterahamwe, abasirikare ba FARDC nβabapolisi, bashyiraho imbogamizi nβingamba zo kwica Abatutsi.
Abatutsi bahigwaga mu ngo zabo, imibiri yabo igaterurwa ijyanwa mu mva rusange mu irimbi rya Gisenyi, ahazwi nyuma nka βCommune Rouge.β Kuri Paruwasi Gatolika ya Nyundo, amagana yβimpunzi zβAbatutsi, barimo abagore nβabana, bishwe ku mabwiriza ya Nsengiyumva.
Ibisa nβibyo byabaye Kabasheja (mu murenge wa Rugerero), aho Abatutsi baturutse mu cyahoze ari Komini Rubavu biciwe, kimwe nβi Center St Pierre.
Mu duce twa Mutura, Rwerere, Mudende, na Bigogwe, abasirikare bavuye ku kigo cya gisirikare cya Bigogwe, bayobowe na Lt. Colonel Alphonse Nzungize, bishwe Abatutsi. Kuri uwo munsi nyine, muri Perefegitura ya Ruhengeri, Umunyamabanga Mukuru wa MRND, Joseph Nzirorera, yayoboye inama yarimo Colonel Augustin Bizimungu na Burugumesitiri wa Komini Mukingo, Emmanuel Harerimana, bagamije gutegura ubwicanyi.
Intwaro zatanzwe ku baturage no ku bayobozi ba Interahamwe, barimo JuvΓ©nal Kajerijeri nβumucuruzi Esdras Baheza. Mu Ishuri Rikuru ryβUbuhinzi nβUbworozi (ISAE Busogo), impunzi zβAbatutsi zose zishwe, naho polisi nβInterahamwe bicira abandi 43 kuri paruwasi Gatolika ya Busogo.

Babonye ko nta mututsi ukiri Busogo, Interahamwe zahise zijya kwica ahandi muri Ruhengeri. Ku wa 7 Mata, igihugu cyose cyari cyahindutse umurima wβamarira nβumwijima.
Kuva ku wa 7 Mata 1994, igihugu cyose cyasinziriye mu mwijima wβamateka. Jenoside ntiyigeze iba igikorwa cyβimpanukaβyari umugambi wateguwe neza, ushyirwa mu bikorwa nβabayobozi bβinzego zose zβigihugu, abapolisi, abasirikare, nβabaturage baroshywe mu bwicanyi.
Ni inshingano yacu nkβAbanyarwanda gukomeza kwibuka, kwamagana ingengabitekerezo ya Jenoside, no kubaka u Rwanda rwβubumwe nβubwiyunge.
















