Tariki ya 7 Mata 1994 ni umunsi utazibagirana mu mateka yโu Rwanda. Ni wo munsi Jenoside yakorewe Abatutsi yatangiye ku mugaragaro, igahitana ubuzima bwโabarenga miliyoni mu gihe cyโiminsi 100 gusa. Icyo gihe igihugu cyose cyahindutse ahantu hโakaga, ubwicanyi nโubugome ndengakamere butigeze bubaho mbere.
Jenoside yatangiye ku mugoroba wo ku wa 6 Mata 1994, nyuma yโuko indege yari itwaye Perezida Juvรฉnal Habyarimana ihanuwe igeze hafi yโikibuga cyโindege cya Kanombe. Abenshi mu bashinzwe iperereza bemeza ko ubwo bwicanyi bwari bwateguwe nโitsinda rikaze ryโabarwanashyaka ba MRND ryitwaga Akazu, ritishimiye ibiganiro byโamahoro byaberaga i Arusha na Dar es Salaam.
Uwo mugoroba nyine, radiyo RTLM yahise itangaza urupfu rwa Perezida Habyarimana ibinyujije kuri Colonel Thรฉoneste Bagosora, wari umaze igihe arwanya ibiganiro byโamahoro. Yahise asaba abaturage kuguma mu ngo, nyamara yari uburyo bwo gufungirana Abatutsi mu ngo zabo kugira ngo bicwe byoroshye.
Mu ijoro rimwe, gahunda yo gutsemba Abatutsi yari imaze gutangira. I Kigali, cyane cyane mu duce twa Kacyiru na Kimihurura, Interahamwe zari zashyizeho za bariyeri, zatangira guhagarika abantu no kubica hakurikijwe uko basa cyangwa amazina yabo.
Abatutsi si bo bonyine bagizwe intego muri uwo munsi wa mbere; na bamwe mu banyapolitiki bโAbahutu batari bashyigikiye umugambi wa Jenoside barishwe. Muri bo harimo:
-
ย Minisitiri wโIntebe

-
ย Perezida wโUrukiko Rukuru rwโItegeko Nshinga

-
ย Umuyobozi wโishyaka PSD

-
ย Visi Perezida wa PSD nโumugore we

-
ย Minisitiri wโItangazamakuru, wo muri MDR

Ibi byari bigamije kurimbura igice cyose cyโubutegetsi kitari cyemera umugambi wa Jenoside.
Mu gihe ubwicanyi bwari butangiye kwiyongera, Radiyo Muhabura ya RPF Inkotanyi yahise yamagana ibyo bikorwa byโubwicanyi, ihamagarira abaturage kubyamagana. Paul Kagame, wari Umugaba Mukuru wโInkotanyi, yahise atanga itegeko ryo guhagarika Jenoside no kurengera abaturage bโinzirakarengane.

Ubwicanyi bwakwirakwiye byihuse. Mu bice bya Nyamata (Bugesera), Sake (perefegitura ya Kibungo), Kamonyi na Gitarama, Abatutsi biciwe mu bice birimo Biharabuge hafi yโUmugezi wa Nyabarongo, Ruramba, Isenga, Gasharara, Idongo, nโahabaga bariyeri ya Bishenyi. Bamwe bajugunywe mu mugezi wa Cyabariza.
Mu cyahoze ari Komini Muko (ubu ni mu Karere ka Nyamagabe), abagera ku 100 bayobowe na Komiseri wa polisi yโiyo komini akaba nโumuyobozi wayo, Albert Kayihura, bishe Abatutsi 7 bari bihishe kuri Paruwasi ya Mushubi, barimo nโumucungamari Michel Gacendeli nโumuryango we.
Mu Gisenyi (ubu ni Rubavu), Colonel Anatole Nsengiyumva wari uyoboye ikigo cya gisirikare cyaho, yahuje inama nโabayobozi bโInterahamwe, abasirikare ba FARDC nโabapolisi, bashyiraho imbogamizi nโingamba zo kwica Abatutsi.
Abatutsi bahigwaga mu ngo zabo, imibiri yabo igaterurwa ijyanwa mu mva rusange mu irimbi rya Gisenyi, ahazwi nyuma nka โCommune Rouge.โ Kuri Paruwasi Gatolika ya Nyundo, amagana yโimpunzi zโAbatutsi, barimo abagore nโabana, bishwe ku mabwiriza ya Nsengiyumva.
Ibisa nโibyo byabaye Kabasheja (mu murenge wa Rugerero), aho Abatutsi baturutse mu cyahoze ari Komini Rubavu biciwe, kimwe nโi Center St Pierre.
Mu duce twa Mutura, Rwerere, Mudende, na Bigogwe, abasirikare bavuye ku kigo cya gisirikare cya Bigogwe, bayobowe na Lt. Colonel Alphonse Nzungize, bishwe Abatutsi. Kuri uwo munsi nyine, muri Perefegitura ya Ruhengeri, Umunyamabanga Mukuru wa MRND, Joseph Nzirorera, yayoboye inama yarimo Colonel Augustin Bizimungu na Burugumesitiri wa Komini Mukingo, Emmanuel Harerimana, bagamije gutegura ubwicanyi.
Intwaro zatanzwe ku baturage no ku bayobozi ba Interahamwe, barimo Juvรฉnal Kajerijeri nโumucuruzi Esdras Baheza. Mu Ishuri Rikuru ryโUbuhinzi nโUbworozi (ISAE Busogo), impunzi zโAbatutsi zose zishwe, naho polisi nโInterahamwe bicira abandi 43 kuri paruwasi Gatolika ya Busogo.

Babonye ko nta mututsi ukiri Busogo, Interahamwe zahise zijya kwica ahandi muri Ruhengeri. Ku wa 7 Mata, igihugu cyose cyari cyahindutse umurima wโamarira nโumwijima.
Kuva ku wa 7 Mata 1994, igihugu cyose cyasinziriye mu mwijima wโamateka. Jenoside ntiyigeze iba igikorwa cyโimpanukaโyari umugambi wateguwe neza, ushyirwa mu bikorwa nโabayobozi bโinzego zose zโigihugu, abapolisi, abasirikare, nโabaturage baroshywe mu bwicanyi.
Ni inshingano yacu nkโAbanyarwanda gukomeza kwibuka, kwamagana ingengabitekerezo ya Jenoside, no kubaka u Rwanda rwโubumwe nโubwiyunge.
















