Amasoko y’amata atandukanye araboneka mu Rwanda, ariko amata y’ihene ntarakundwa cyane n’abantu benshi nk’ay’inka. Nyamara, amata y’ihene afite intungamubiri nyinshi kandi afitiye umubiri akamaro kanini. Muri iyi nkuru, turarebera hamwe ibyiza by’amata y’ihene, uburyo afasha ubuzima, uko atandukanye n’ay’inka, ndetse n’ingaruka ashobora kugira ku mubiri w’umuntu.
1. Amata y’Ihene Arimo Intungamubiri Zihagije
Amata y’ihene arimo intungamubiri nyinshi nk’umunyungugu wa calcium, phosphore, potasiyumu, magnesium, ndetse n’ibinure byiza. Ibi bituma afasha amagufa gukomera no kwirinda indwara zifata amagufa nk’igihe umuntu agira indwara yitwa osteoporose.
Nanone, amata y’ihene arimo poroteyine nyinshi n’amavitamine nka A, B2 na D, bikaba byongera ubudahangarwa bw’umubiri.
2. Amata y’Ihene Arorohera Igogorwa
Ugereranyije n’ay’inka, amata y’ihene aroroha mu igogorwa kuko afite lactose nke. Abantu benshi bagira ikibazo cyo kudatwara neza lactose (lactose intolerance), bikabatera isesemi cyangwa impiswi iyo banyoye amata y’inka. Gusa, amata y’ihene ashobora kwihanganirwa n’abantu bafite icyo kibazo kuko igogorwa ryayo riba ryoroshye.
3. Amata y’Ihene Afasha Mu Kurwanya Aleriji
Abantu bamwe bagira aleriji ku mata y’inka kubera poroteyine zayo zitoroha. Amata y’ihene arimo poroteyine yoroheje ku buryo itatera izo ngaruka ku bantu benshi.
4. Amata y’Ihene Afasha Uruhu
Kubera amavitamine A menshi arimo, amata y’ihene agira akamaro ku ruhu. Uretse kuyanywa, hari n’abayakoresha mu gukora amasabune n’amavuta byifashishwa mu gutunganya uruhu no kururinda gusaza imburagihe.
5. Amata y’Ihene Ashobora Gufasha Abafite Diyabete
Amata y’ihene afasha mu kugenzura isukari yo mu maraso kubera ko atuma umubiri ukoresha insuline neza. Ni byiza cyane ku bantu bafite ikibazo cya diyabete cyangwa abashaka kwirinda iyo ndwara.
6. Uko Amata y’Ihene Atandukanye n’Ay’Inka
- Igogorwa ryayo: Amata y’ihene aroroha mu igogorwa kurusha ay’inka.
- Lactose: Amata y’ihene arimo lactose nke, bitandukanye n’ay’inka.
- Ibirungo: Amata y’ihene afite impumuro n’uburyohe bitandukanye n’ay’inka, ku buryo abantu bamwe bayafata nk’afite uburyohe bwihariye.
- Ibinyabutabire: Amata y’ihene afite igipimo cy’ibinure byiza bita medium-chain fatty acids (MCFAs), bifasha umubiri gukoresha ingufu neza kandi bikarinda umubyibuho ukabije.
7. Ese Hari Ingorane Zishobora Guturuka ku Mata y’Ihene?
Nubwo amata y’ihene afitiye umubiri akamaro kanini, si bose bayihanganira. Hari abantu bagira aleriji kuri poroteyine zayo, n’abandi batayishimira kubera impumuro yayo yihariye. Ni byiza kuyanywa buhoro kugira ngo umubiri ubashe kuyakira.
Umwanzuro
Amata y’ihene ni amahitamo meza ku bantu bashaka amata arimo intungamubiri nyinshi kandi yoroshye mu igogorwa. Afasha amagufa, ubudahangarwa bw’umubiri, ndetse akanagira akamaro ku ruhu. Nubwo atarakundwa cyane nk’ay’inka, abayagerageje benshi basanga afite inyungu nyinshi. Niba utarigeze uyanywa, birashoboka ko wahera ku gacupa gato ukareba niba akwihanganira.