Ubwo Robert Francis Prevost w’imyaka 69, ukomoka i Chicago, yatangazwaga nk’uwatorewe kuba Papa mushya, amateka yari akoze. Ku nshuro ya mbere mu mateka, Umunyamerika ni we uyoboye Kiliziya Gaturika ku isi.
Ariko icyatangaje benshi si uko ari Umunyamerika, ahubwo ni izina yahisemo kwitirira Papa Leo wa XIV ari na ryo ryahaye iyi papacy umurongo n’icyerekezo. Nk’uko bamwe babivuga, iri zina si uko ari umuco gusa, ahubwo ririmo ubutumwa.
Gukora Amateka
Mu minsi yari ishize, isi yose yari ibereye maso, amaso yose areba ku bacunga umwotsi hejuru ya Vatikani. Abatari bake bari bafite amatsiko menshi, ndetse n’agahinda, mu gihe Kiliziya Gaturika yiteguraga gutangaza umuyobozi wayo mushya. Ku itariki ya 8 Gicurasi, nibwo byabaye—umwotsi w’umweru waturutse muri Chapelle ya Sistine, bisobanura ko Papa mushya yari amaze gutorwa.
Nyuma y’akanya gato, abantu bari bateraniye ku rubuga rwa Bazilika ya Mutagatifu Petero bacitse ururondogoro ubwo imiryango y’igitambaro cy’umutuku yasamurukaga, haje kugaragara Papa mushya. Ni ho hatangajwe ko Robert Prevost ari we watowe n’Inama y’abakaridinali 133, agahabwa izina rya Papa Leo wa XIV. Nubwo izina rye ryari ryaravuzwe mu banyamahirwe, Prevost ntabwo ari we wari uhabwa amahirwe menshi.
Hari abandi benshi bari bifuzwa n’abantu ariko ntibabashije kubona amajwi ahagije.
Imibanire na Trump
Abatuye isi benshi barimo gutinda ku kuba Papa Leo wa XIV akomoka muri Leta Zunze Ubumwe za Amerika, ibintu byishimirwa cyane n’Abanyamerika barenga miliyoni 50 b’Abagatolika.
Bamwe banavuga ko ashobora no kugabanya urumuri Perezida Donald Trump yari afite.
Ntibyatinze, Donald Trump ubwe yatanze igitekerezo kuri aya mateka, ayita “ishema rikomeye” ku gihugu cye.
Yifashishije urubuga rwe rwa Truth Social, yanditse ati: “Ndashimira Karidinali Robert Francis Prevost, wahawe izina rya Papa. Ni ishema rikomeye kubona Umunyamerika wa mbere abaye Papa. Ni ibyishimo bikomeye, kandi ni ishema ku gihugu cyacu. Ntegereje guhura na Papa Leo wa XIV. Icyo gihe kizaba icy’agaciro gakomeye!”
Mu gitondo cyo kuwa Kane, Trump yabwiye abanyamakuru ko yahawe telefoni n’abahagarariye Papa mushya.
Yagize ati: “Bamaze kumpamagara. Twavuganye, none turareba uko bizagenda.”
Niba aba bayobozi bombi bazagera ku bumvikane biracyari urujijo. Ariko muri Vatikani, Prevost afatwa nk’umukandida w’impuzandengo—uwumvikana hagati y’Abanyamerika b’aba konservatifu n’Abanyaburayi n’Abanyaziya batekereza ku buryo bugezweho. Mu Kiliziya itandukanye cyane ku bitekerezo, ashobora kuba ari we wari utemeranywaho na benshi.
Iyo bigeze ku bitekerezo no ku bya politiki, ntawabyirengagiza Papa ni umuntu wa politiki. Biteganyijwe ko Papa Leo wa XIV azakomeza umurongo wa Papa Francis mu kurengera impunzi n’abatagira kivurira.
Mu ijambo rye rya mbere, Papa Leo wa XIV yagize ati Kiliziya ye izahagarara ku ruhande rw’abababaye. Yanagaragaje ubushake bwo kwagura ubufatanye, atambutsa ubutumwa bw’ubwiyunge no kuganira ku rwego mpuzamahanga, anashishikariza abantu bo mu yandi madini ndetse n’abatari abakirisitu kugirana ubufatanye na Kiliziya.
Izina yahisemo, Leo wa XIV, rirasa n’irigaragaza ko yifuza kubaka umubano n’ubufatanye. Nubwo guhindura izina atari itegeko, abapapa bose mu myaka irenga 470 ishize barabikoze akenshi bahitamo izina ry’undi Papa wababayeho mbere, nk’uburyo bwo kumwubaha no gutanga icyerekezo bifuza guha Kiliziya.
Papa wa nyuma witwaga Leo yari Leo wa XIII, wayoboye kuva 1878 kugeza 1903. Uwo yari Umunyitali witwaga Gioacchino Vincenzo Raffaele Luigi Pecci, uzwiho kuba yarari umuntu w’inararibonye mu bitekerezo no mu nyigisho z’ubutabera bw’imibereho.
Leo wa XIII yasohoye inyandiko izwi cyane yitwa Rerum Novarum, ivuga ku burenganzira bw’abakozi: igaragaza uburenganzira ku mushahara ujyanye n’akazi, uburyo bwo gukora butekanye, no kwishyira hamwe mu mashyirahamwe y’abakozi. Icyo gihe kandi, iyo nyandiko yashyigikiye uburenganzira ku mutungo bwite n’ubucuruzi bwigenga, ariko yanga burundu ubusosiyalisiti n’ubukungu bwishyira bukizana burenze.
Leo wa XIII yiswe “Papa w’imibereho” cyangwa “Papa w’abakozi” kubera uruhare yagize mu ishingwa ry’inyigisho z’imibereho muri Kiliziya Gaturika.
Nk’uko Padiri Vito Crincoli yabibwiye televiziyo ya ABC News:
“Iyo turebye amateka, abitwa Leo bari abapapa b’inkorokoro. Leo wa XIII yakundaga abantu be. Abantu yabafataga nk’abantu, atari imashini. Akazi k’umuntu ni ishusho y’icyubahiro cye. Ntabwo turabimenya neza, ariko birashoboka ko izina Leo rifite igisobanuro gikomeye kuri we.”
Avuga Icyesipanyolo n’Igitaliyani neza
Mu buryo bwa politiki, Papa Leo wa XIV ashobora kwitwara nka Papa Francis mu kwita ku bakene n’abibasiwe. Uburyo yahisemo izina na bwo birabyerekana.
Gusa kandi, biragaragara ko afite imyumvire ya gikonservatifu by’umwihariko ku bijyanye n’uburenganzira bwa LGBTQ no ku ruhare rw’abagore muri Kiliziya. Yigeze no kugaragaza ko atemera burundu ishyingiranwa ry’ab’igitsina kimwe.
Papa Leo wa XIV yabaye Umwepiskopi wa Chiclayo muri Peru kuva 2015 kugeza 2023, ndetse yayoboye Ihuriro ry’Abatagatifu Augustin (Order of Saint Augustine) kuva 2001 kugeza 2013.
Avuga neza Icyongereza, Icyesipanyolo, n’Igitaliyani, kandi yigisha muri ayo ndimi uko ari atatu. Yavukiye kandi arererwa i Chicago, afite impamyabumenyi y’icyiciro cya mbere cya kaminuza yakuye muri Villanova University muri Pennsylvania aho yize Imibare, atari iyobokamana.
