Mu karere ka Nyamasheke, mu Murenge wa Bushekeli, Akagari ka Mpumbu, Umudugudu wa Kalambi, haravugwa inkuru iteye agahinda yashegeshe imitima ya benshi. Umukobwa ukiri muto, w’imyaka 22, yabonetse ku nkombe z’umugezi wa Kamiranzovu yapfuye, bikekwa ko yiyambuye ubuzima nyuma yo guhohoterwa bikabije n’umubyeyi we wamwitaga mukeba we.
Uyu mukobwa, wakoraga akazi ko gusoroma icyayi cya Gisakura, bivugwa ko yari amaze iminsi abwira bagenzi be ko afite umugambi wo kwiyahura kubera ubuzima bugoye yabagamo mu rugo. Mu masaha y’umugoroba yo ku wa 24 Mata 2025, ahagana saa kumi n’ebyiri (6:00 PM), nibwo yasohotse mu rugo yerekeje ku gasanteri, ariko ntiyigeze yongera kugaruka.
Mu gitondo cyo ku wa 25 Mata 2025, abaturage baje kubona umurambo we ku nkengero z’umugezi wa Kamiranzovu. Byahise biteza impagarara n’agahinda mu baturage bo muri ako gace ndetse n’abari bamuzi, maze benshi batangira gukeka ko yaba yiyahuye bitewe n’ihohoterwa rya hato na hato yakorerwaga n’umubyeyi we.
Imiryango yashegeshwe n’agahinda: Ihohoterwa ryo mu rugo rikomeje guhitana ubuzima
Ubuyobozi bw’Umurenge wa Bushekeli bwemeje iby’aya makuru, bunavuga ko amakuru yemeza ko nyakwigendera yari asanzwe abayeho mu buzima butari bwiza kubera amakimbirane akomeye yo mu muryango. Umunyamabanga Nshingwabikorwa w’agateganyo w’uwo murenge, Bwana Habarurema Cyprien, yavuze ko abaturage bo muri ako gace bemeje ko hari umwuka mubi wari usanzwe mu muryango w’uyu mukobwa, ndetse ko we ubwe yagaragazaga kutishimira uburyo nyina yamufataga.
Yagize ati:
“Twamenye amakuru y’uko uyu mukobwa yari asanzwe ahangayikishijwe n’uko nyina yamufataga, aho ngo yamwitaga ‘mukeba we’, ndetse akamuziza ibyaha atakoze. Ibyo bintu byamutesheje umutwe, bituma acika intege burundu.”
Aya magambo ya Habarurema agaragaza uko umubano w’umwana n’umubyeyi we ushobora kuba intandaro y’ibibazo bikomeye nko gufata icyemezo cyo kwiyambura ubuzima. Byongeye, byasize icyuho kinini mu muryango we, mu nshuti n’abaturanyi.
Umuryango udatuje: Amakimbirane y’igihe kirekire hagati y’umubyeyi n’umwana
Amakuru yaturutse mu baturanyi ba nyakwigendera avuga ko uyu mukobwa yari amaze igihe kinini atumvikana n’umubyeyi we, by’umwihariko nyina. Bemeje ko uyu mubyeyi yamukubitaga amagambo amubabaza, ndetse kenshi akamugereranya n’umugore w’ise, akamubwira amagambo y’agahinda, atamuhesha agaciro nk’umwana we.
Umwe mu baturanyi b’uyu muryango, utashatse ko amazina ye atangazwa, yagize ati:
“Uwo mukobwa yari inshuti yanjye. Kenshi yazaga kundeba, akambwira ko afite ikibazo gikomeye mu rugo, ko nyina amufata nk’umwanzi. Yarambwiye ngo hari ubwo amubwira ko ari umugore wa se, ko amurwanya, ndetse ngo ntacyo akimubwira cyiza.”
Abaturage benshi bagaragaje ko iyo nkuru yabateye ubwoba n’amarira. Benshi batunguwe n’uburyo ubuzima bwo mu muryango bushobora gutera umwana kwiyanga, bamusigira agahinda karenze.
Ubuyobozi burasaba ababyeyi kwirinda ihohoterwa rishingiye ku mibanire
Mu butumwa bwatanzwe n’Umunyamabanga Nshingwabikorwa w’agateganyo w’Umurenge wa Bushekeli, Habarurema Cyprien, yasabye ababyeyi kugira uruhare mu kubaka umuryango utekanye, wubakiye ku rukundo no gutega amatwi abana babo. Yanavuze ko ibyabaye ari isomo rikomeye ku miryango y’i Nyamasheke ndetse no mu gihugu hose.
Yagize ati:
“Turakangurira ababyeyi bose kurushaho kumva abana babo, kubaganiriza, no kububakira icyizere. Ihohoterwa ryo mu rugo, cyane cyane irishingiye ku magambo cyangwa ku bikorwa bibabaza, rishobora gutuma abana bagira ihungabana rikomeye, rimwe na rimwe rikavamo kwiyambura ubuzima.”
Yongeyeho ati:
“Ibi bikwiye kuba isomo. Nta mubyeyi ukwiye kwita umwana we izina rimugira nk’umwanzi. Umubyeyi ni uwubaka, atari uwusenya. Abo bana tubyaye ni impano z’Imana, ntabwo ari abanzi.”
Kwiyahura kw’abakiri bato: ikibazo kibangamiye iterambere
Kwiyahura kw’abakiri bato bigenda bifata indi ntera mu Rwanda no ku isi hose. Ibi bikorwa bifitanye isano ya bugufi n’ibibazo byo mu mutwe, ihohoterwa ryo mu rugo, umubano mubi mu muryango, n’ibindi bibazo by’imibereho. Abahanga mu mitekerereze bagaragaza ko igihe umwana abayeho mu buzima bumunigira igitutu, adafite uwo yaganiriza, ashobora kugwa mu mutego wo kwiheba.
Dr. Jeanette Mukarugema, impuguke mu by’imitekerereze, avuga ko ihohoterwa rishingiye ku magambo rifite ingaruka zikomeye ku buzima bw’umwana:
“Umwana uba mu muryango utamubaha, utamuha urukundo, ushobora kugerwaho n’ubwigunge, ubwoba n’uburakari. Iyo ibyo bimaze igihe kinini, bishobora kumusunikira gufata icyemezo cyihuse cyo gupfa, kuko yumva nta gaciro afite.”
Umurambo wajyanywe kwa muganga gukorerwa isuzuma
Nyuma yo kubona umurambo wa nyakwigendera, inzego z’umutekano zahise zitabazwa, ndetse umurambo we ujyanwa ku Bitaro bya Kibogora kugira ngo ukorerwe isuzuma ryimbitse. Iri suzuma ryari rigamije gusobanura niba koko ari we wiyambuye ubuzima, cyangwa niba hari undi muntu wabigizemo uruhare.
Ubuyobozi bwagaragaje ko butegereje ibisubizo bya muganga kugira ngo ibimenyetso byose bibashe gusesengurwa neza, bityo hakorwe iperereza ryimbitse. Ku ruhande rw’abaturage, barasaba ko ikibazo cy’amakimbirane yo mu miryango gifatirwa ingamba zihamye.
Umuryango w’u Rwanda ukeneye ihumure n’ubufasha mu gukemura amakimbirane
Inkuru y’uyu mukobwa yitabye Imana iteye agahinda cyane, kandi ituma dufata umwanya wo kwibaza aho igihugu gihagaze mu guhangana n’ihohoterwa rikorerwa abana n’urubyiruko. Kuri ubu, ingamba zigamije kurwanya ihohoterwa n’imibanire mibi mu miryango ziracyari ngombwa kurushaho gushyirwa mu bikorwa.
Umuryango nyarwanda ufite inshingano zo kurinda buri mwana, kumufasha gutera imbere no kugira icyizere cy’ejo hazaza. Iyo abana batabona urukundo n’ubwumvikane mu miryango, bagwa mu mwijima w’agahinda, bigatuma batabona icyizere cyo gukomeza kubaho.
Abaturage barasabwa gukomeza gutanga amakuru ku bibazo biri mu miryango
Ubuyobozi burasaba buri wese kugira uruhare mu gukumira amakimbirane n’ihohoterwa, cyane cyane abaturanyi bamenya ibibera mu ngo baturanye na zo. Gutanga amakuru ku gihe ku bibazo by’imiryango bishobora gutabara ubuzima bwa benshi, bityo bikagabanya impfu ziturutse ku guheba cyangwa kwiheba.
Umwe mu bayobozi mu nzego z’ibanze yagize ati:
“Iyo abaturanyi batanga amakuru ku gihe, dushobora gutabara hakiri kare. Hari igihe umwana aba akeneye uwamuhumuriza, akamubwira amagambo amuha icyizere, akamubuza gufata icyemezo kibi.”