
Mu minsi ishize, Perezida wa Leta Zunze Ubumwe za Amerika, Joe Biden, yatangaje ko yahuye n’uburwayi bwa kanseri, icyemezo cyahise giteza impaka ndende n’impuhwe mu bice bitandukanye by’isi. Abatari bake bagaragaje impuhwe n’akababaro kubera uburwayi bwe, ariko hari n’abandi bagaragaje amakenga bavuga ko iyi nkuru ishobora kuba ifite imvano ya politiki cyangwa indi migambi itagaragazwa ku mugaragaro.
Mu gihe isi yitegura amatora ya Perezida muri Amerika muri 2024, aya makuru y’uburwayi bwa Biden yashyize ibintu mu rujijo. Ese koko ni ukuri? Ese ni uburyo bwo gutegura gusezera kuri politiki cyangwa hari undi mugambi wihishe inyuma? Iyi nkuru irasesengura impande zombi z’iyi nkuru iteye urujijo, harimo uko byatangajwe, uko byakiriwe n’abaturage, ibyemezo bya politiki bifitanye isano nabyo, n’icyo bivuze ku hazaza h’ubuyobozi bwa Amerika.
Itangazo ry’uburwayi bwa Perezida Biden
Binyuze mu ijwi rye bwite, Perezida Joe Biden yatangaje ko yasanganywe kanseri y’uruhu izwi ku izina rya melanoma, imwe mu bwoko bukaze bwa kanseri ishobora gukwira mu mubiri mu buryo bwihuse. Biden yavuze ko yamenye iby’ubu burwayi nyuma y’ibizamini byakozwe n’abaganga b’Ibiro bya Perezida (White House Medical Unit) aho basanze ibimenyetso ku ruhu rwe byari bigeze ku rwego rwo kubangamira ubuzima bwe.
Mu ijambo rye rituje, yagize ati:
“Nabwiwe n’abaganga banjye ko mfite kanseri y’uruhu, ariko barimo kumfasha ku buryo buhoraho. Ntabwo ari ibintu bigoye guhangana nabyo mu buryo mfite ubu. Ndizera Imana, ndizera abaganga, kandi ndashima ubufasha buri wese anyeretse.”
Nubwo yagerageje kugaragaza ko ameze neza, amagambo ye yasize ibibazo byinshi mu mitima y’abantu, cyane cyane bitewe n’imyaka ye (82) no kuba ari mu myiteguro yo kwiyamamariza manda ya kabiri.
Impuhwe zaturutse mu mpande zose
Binyuze ku mbuga nkoranyambaga, abantu benshi bo hirya no hino ku isi bagaragaje impuhwe no gushyigikira Perezida Biden. Abanyapolitiki, abanyamakuru, abahanzi n’abaturage basanzwe bagiye bandika ubutumwa bw’ihumure.
Umunyapolitiki wo muri Canada, Justin Trudeau, yanditse kuri X (Twitter):
“Turabizi ko Biden ari umugabo ukomeye kandi w’inararibonye. Twifurije we n’umuryango we gukira vuba, ndetse no kugira imbaraga zo guhangana n’ubu burwayi bukomeye.”
Naho uwahoze ari Perezida w’u Bufaransa, François Hollande, yavuze ko “isi ikeneye abayobozi bafite ubuzima bwiza kandi bafite ubushobozi bwo gukomeza kuyobora mu bihe bikomeye nk’ibi.”
Mu gihugu imbere, abasenateri n’abadepite benshi bo mu ishyaka rya Democratic n’irya Republican bagaragaje impuhwe n’ubwuzu. Umusenateri Mitch McConnell, n’ubwo atavuga rumwe na Biden ku bya politiki, yagize ati:
“Uyu si umwanya wo guhangana. Ni igihe cyo gushyira hamwe nk’abantu, tukifuriza Perezida wacu gukira no kongera kugira ubuzima bwiza.”
Amakenga n’amakemwa ku ndorerwamo ya politiki
Nubwo impuhwe ari nyinshi, hari abatangaje ibitekerezo bishingiye ku gushidikanya ku kuri k’ubu burwayi. Bamwe mu banyamakuru ba Fox News, cyane cyane Sean Hannity, bavuze ko byashoboka ko ari uburyo bwo gutegura ubutumwa bwo kwikura mu matora azaba muri 2024, kugira ngo hakingurwe amayira ku wundi mukandida mushya wo mu ishyaka rya Democratic.
Hannity yagize ati:
“Ese ubundi igihe cyose umuntu yihutira gutangaza indwara mu buryo butunguranye, by’umwihariko umukuru w’igihugu, ntibikwiye gucika intege abantu ngo bemere byose uko biri. Hari ubwo byaba ari iturufu ya politiki, hari n’ubwo byaba ari ukuri. Ariko tubaye abanyakuri, dukeneye ibisobanuro birambuye.”
Hari n’abandi bavuga ko gutangaza ubu burwayi kuri ubu buryo bifitanye isano no kugerageza gutuma abantu bamwumva nk’umuntu usanzwe uhanganye n’ubuzima nk’abandi, bikazatuma bamugirira impuhwe mu gihe cy’amatora.
Abasesenguzi mu by’imitegekere nka Prof. Anne Johnson wo muri Harvard yavuze ko “kanseri ni indwara itavugirwaho impaka, ariko uko igaragazwa na perezida ufite ubushake bwo kwiyamamariza indi manda bigomba gusuzumwa mu buryo bwimbitse.”
Ingaruka z’ubu burwayi ku matora ya 2024
Amatora ya Perezida muri Leta Zunze Ubumwe za Amerika ateganyijwe muri Ugushyingo 2024. Perezida Biden yari amaze kugaragaza ku mugaragaro ko azongera kwiyamamaza, kandi yari anashyigikiwe n’ishyaka rye rya Democratic.
Gusa, ubu burwayi bushobora guhungabanya icyizere cy’abamushyigikiye ndetse bukabyutsa impaka ku bijyanye no kumwemerera kongera kwiyamamaza.
Hari bamwe mu banyepolitiki bo muri Democratic batangiye gutekereza kuri Plan B, aho bavuga ko Vice Perezida Kamala Harris ashobora kuzasimbura Biden mu gihe byagaragara ko uburwayi bwe bumubuza gukomeza kwiyamamaza.
Umusesenguzi w’imibereho n’imiyoborere ya Amerika, Dr. Michael Fairchild, yavuze ko:
“Biden ari mu gihe cy’ingenzi mu buzima bwa politiki ye. Ubu burwayi buzahindura ibintu byinshi. Niba koko bwamubuza kwitabira ibikorwa bya politiki, ntabwo Democratic izihanganira gutakaza amahirwe kuko umuntu umwe atameze neza.”
Amateka ya Biden n’ubuzima bwe mbere
Joe Biden si ubwa mbere avuzweho uburwayi bukomeye. Mu myaka ya 1980, yigeze kugira ikibazo cy’ubwonko aho yahuye n’uburwayi bwa brain aneurysm, ariko yabashije kugaruka agasubira mu mirimo ye ya politiki.
Mu gihe cye cyose cy’ubuyobozi, yagaragaje ko afite imbaraga zidasanzwe zo guhangana n’ibibazo bikomeye, haba iby’ubuzima, iby’umuryango (nk’uko yabuze umugore n’umwana we mu mpanuka), ndetse n’ibya politiki.
Ibi bituma hari abamushimira kuba yatinyutse gutangaza indwara ye ku mugaragaro, mu gihe abandi bayobozi babihisha cyangwa bakabivuga mu buryo butaziguye.
Repubulika n’abandi bayobozi batekereza iki?
Ku ruhande rw’abavuga rumwe na Leta, harimo abavuga ko batizeye uko iyi nkuru y’uburwayi yamenyekanye. Donald Trump, wahoze ari Perezida ndetse akaba ari no mu biyamamaza, yavuze ko:
“Ntabwo dushobora kugira Amerika ikomeye mu gihe iyoborwa n’umuyobozi udafite ubuzima bukomeye. Abaturage bakeneye umuyobozi ushoboye, ufite imbaraga, udategereje impuhwe.”
Abandi bakandida nka Ron DeSantis na Nikki Haley barimo gutegura uburyo bwo kubyaza umusaruro iki kibazo mu buryo bw’amatora, bagaragaza ko igihe kigeze ngo haboneke umuyobozi mushya ufite imbaraga.
Uko abaturage babyakiriye
Mu baturage basanzwe, abenshi bagaragaje impuhwe ariko bakaba bafite impungenge ku hazaza h’igihugu. Madamu Lisa Montgomery, umuturage wo muri Ohio yagize ati:
“Ndabizi ko Biden ari umuyobozi w’intangarugero, ariko imyaka n’ubuzima bwe bigomba gufatwa nk’ikintu cy’ingenzi mu gufata icyemezo cy’umukandida.”
Undi muturage wo muri Texas, John Wallace, yavuze ko “nubwo bishoboka ko kanseri ishobora gukira, ariko ntitwakwirengagiza ko guhangana n’iyi ndwara bisaba imbaraga, ubwitange n’umwanya.”
Ibyemezo bishobora gufatwa n’Ishyaka rya Democratic
Ishyaka rya Democratic riri mu rujijo ku cyemezo rizafata niba Biden atabasha gukomeza ibikorwa byo kwiyamamaza. Hari amakuru avuga ko muri Kamena 2025 hazaba inama idasanzwe y’abayobozi bakuru b’ishyaka, aho baziga ku buryo bwo kwitwara kuri iki kibazo.
Bamwe mu bazwiho kuba bafite ubushobozi bwo guhita bahabwa iyo nshingano harimo Kamala Harris, Gavin Newsom (Guverineri wa California), na Pete Buttigieg (Minisitiri w’Ubwikorezi).
Icyizere cyo gukira n’ubutumwa bwo gukomeza kwihangana
Abaganga ba Biden batangaje ko iyi kanseri y’uruhu iri mu byiciro by’imbere kandi ishobora gukurikiranwa neza hakoreshejwe ubuvuzi bwa immunotherapy na targeted radiation. Bashimangiye ko nta mpamvu yo kugira impungenge z’uko ubuzima bwe buri mu kaga gakomeye.
Biden nawe, mu butumwa bwe bwa nyuma, yagize ati:
“Sinshaka ko abantu bumva ko ubuzima bwanjye buri ku iherezo. Ndashaka ko abantu bumva ko ndi umuntu wo hagati yabo, kandi ko nzakomeza gukora uko nshoboye kugeza igihe nzafatira icyemezo gikwiye.”
Uburwayi n’amahame ya politiki
Inkuru y’uko Perezida Biden afite kanseri yazamuye amarangamutima menshi kandi anyuranye. Ni inkuru ishyushye, ifite aho ihurira na politiki, imibereho n’ubuyobozi. Igaragaza ukuntu indwara zitandukanye n’ubuzima bw’abayobozi bigira uruhare runini mu gufata ibyemezo bireba ibihugu n’isi muri rusange.
Abantu bose – yaba abafana be cyangwa abataramushyigikiye – bafite uburenganzira bwo kubaza, gusobanuza no gushyira ku munzani ibimenyetso byose, ariko ntibakwiye kwibagirwa ko mbere ya byose, Biden ari umuntu ukeneye ubufasha, ubwitange n’imbabazi.