Uwahoze ari Perezida wa Leta Zunze Ubumwe za Amerika, Donald J. Trump, arateganya gutangaza amasezerano mashya y’ubucuruzi na Leta Zunze Ubumwe z’u Bwongereza, mu rwego rwo gushimangira ubufatanye bw’ibi bihugu byombi nyuma y’imyaka y’ubucuruzi buhangayikishijwe n’imisoro ihanitse yashyizweho ku bicuruzwa byambukiranya imipaka.
Iri tangazo ritegerejwe cyane rizashyirwa ahabona mu minsi mike iri imbere, aho Trump ari mu bikorwa byo kwiyamamaza ashaka kongera kuyobora Amerika mu matora y’Umukuru w’Igihugu ateganyijwe mu Ugushyingo 2024.
Umusaruro w’amasezerano utegerejwe
Nk’uko byatangajwe n’abahagarariye itsinda rya Trump rishinzwe ubucuruzi, aya masezerano azibanda ku koroshya imisoro y’ubucuruzi hagati y’Amerika n’u Bwongereza, by’umwihariko ku bicuruzwa nk’imodoka, imiti, ibiribwa n’ikoranabuhanga. Harateganywa kandi n’ingamba zigamije gufungura isoko ry’ibihugu byombi, cyane cyane mu bijyanye n’ishoramari mu buhinzi n’inganda.
Biteganyijwe ko Trump azavuga ko aya masezerano ari intambwe ikomeye mu gukura ubukungu bwa Amerika mu gihirahiro, ahamya ko imisoro yagiye ishyirwaho mu gihe cye cy’ubutegetsi yari igamije kurengera umusaruro w’imbere mu gihugu, ariko ko ubu hagezweho kongera kubaka ubufatanye buhamye n’ibihugu by’inshuti.
Impungenge zishingiye ku misoro no ku bucuruzi bw’isi
Icyakora, ibi biba mu gihe ubucuruzi bw’isi bukomeje kugenda buhungabana kubera imisoro ikomeje kwiyongera hagati y’ibihugu bikomeye ku isi. Imisoro yashyizweho n’Amerika ku bicuruzwa biva mu Bushinwa, Uburayi n’ibindi bihugu, kimwe n’igisubizo byateye, byazamuye igipimo cy’ibiciro ku masoko mpuzamahanga.
Ubwongereza nabwo bwugarijwe n’ingaruka za Brexit, aho amasezerano y’ubucuruzi n’ibindi bihugu bya EU yatangiye kugorana. Gukorana na Amerika bigaragara nk’icyizere gishya mu kugabanya izo ngaruka, ariko abasesenguzi bavuga ko bizasaba imbaraga nyinshi kugira ngo bigere ku musaruro wifuzwa.
Abasesenguzi baratabaza
Prof. Jane Holloway, impuguke mu bukungu muri Kaminuza ya Oxford, yagize ati:
“Aya masezerano ashobora gutanga icyizere gito mu gihe kirekire, ariko ntibyakemura ikibazo cy’ubu cyatewe n’imisoro iri hejuru ndetse no kutumvikana hagati y’ibihugu. Ukudohoka kuri gahunda ya ‘America First’ kwigeze kuranga Trump biracyari ingorabahizi.”
Yongeraho ko hari impungenge z’uko aya masezerano yaba ari igice cy’ubukangurambaga cya Trump aho kuba umushinga w’ubukungu wubakiye ku nyungu z’abaturage mu by’ukuri.
Uko impande zombi zibibona
Guverinoma y’u Bwongereza yatangaje ko yiteguye gushyira umukono kuri aya masezerano, ndetse Minisitiri w’Intebe Rishi Sunak yagaragaje ko ashima imikoranire mishya n’Amerika. Mu itangazo rye, yagize ati:
“Twishimiye kongera gufungura amarembo y’ubucuruzi n’inshuti yacu y’igihe kirekire, Leta Zunze Ubumwe za Amerika. Iyi ni intambwe izafasha kuzahura ubukungu bwacu nyuma y’ibihe bikomeye twanyuzemo.”
Ku rundi ruhande, abayoboke ba Trump bavuga ko ibi ari ibimenyetso bigaragaza ko ashoboye kongera Amerika mu nzira y’ubukire n’ubuyobozi bukomeye, nyamara abatavuga rumwe na we bavuga ko ari uburyo bwo gushaka amajwi y’abacuruzi n’abashoramari mu gihe cya kampanye.
Uruhare rw’ubucuruzi mu matora ya 2024
Ubucuruzi ni kimwe mu bintu bizagarukwaho cyane muri aya matora. Trump akomeje gushimangira ko atinya ubucuruzi bushingiye ku masezerano mabi y’abamubanjirije, avuga ko yitaye ku gukora ibinyuranye n’ibyabaye, kugira ngo Amerika itakomeza guhomba.
Icyakora, Perezida Joe Biden n’itsinda rye bavuga ko uburyo Trump yakoresheje bwateje ibibazo birimo izamuka ry’ibiciro n’icuruzwa ryahagaze mu buryo butunguranye, cyane cyane mu nganda zishingiye ku buhinzi n’ikoranabuhanga.
Biden amaze igihe ashyira imbere ubucuruzi bwubakiye ku masoko ahamye kandi yita ku bidukikije, ndetse no ku masezerano yita ku bakozi. Gusa, amwe mu masoko Biden yagezeho, cyane cyane mu Burayi, nta musaruro urambye yatanze ku ishoramari riri imbere mu gihugu.
Ese aya masezerano azagera ku ntego?
Impamvu nyamukuru aya masezerano yatangajwe ni ukugira ngo hageragezwe kugabanya impinduka mbi zatewe n’igisubizo cy’imisoro yagaruwe ku rwego mpuzamahanga, harimo izashyizwe ku bicuruzwa by’ibanze nk’imodoka, ibyuma, ibiribwa n’amavuta.
Ariko nk’uko byemezwa n’ubusesenguzi bwa Banki y’Isi bwo muri Werurwe 2025, amasezerano nk’aya agomba gushyirwa mu bikorwa mu buryo burambye kandi bwumvikanweho, bitari ugupfa kuyatangaza mu rwego rwa politiki.
Icyo abacuruzi bavuga
Abacuruzi bo mu Bwongereza na Amerika baravuga ko bishimiye intambwe zifatika zaganisha ku isoko rifunguye. John Spencer, umuhinzi ukorera muri Leta ya Iowa, yavuze ati:
“Twahanganye n’ibiciro biri hejuru ku myaka dutumiza, ndetse no kugabanya amasoko y’aho twoherezaga imyaka. Iyo ubonye inkuru nk’iyi, ubona icyizere ko ibintu bishobora kongera kuba byiza.”
Ni iby’ukuri ko amasezerano y’ubucuruzi hagati ya Leta Zunze Ubumwe z’Amerika n’u Bwongereza afite igisobanuro gikomeye haba ku rwego rwa politiki no ku bukungu. Gusa impungenge z’imitangire yayo, igishyirwa mu bikorwa, ndetse n’ingaruka z’iyo misoro idahwitse ku bukungu bw’isi, bigaragaza ko urugendo rugihari.
Ese iyi ntambwe nshya ya Trump ni inzira y’iterambere ry’ukuri cyangwa ni ibikoresho bya politiki byo kwiyamamaza? Icyo ni ikibazo kizabonerwa igisubizo mu matora ari imbere, ndetse no mu mibereho y’abaturage bazakomeza guhura n’ingaruka z’icyemezo cyose gifatwa.
