Washington, DC – Mu gihe isi yibanda ku bitero bya drone, ingabo ziri ku butaka, n’ibisasu bya misile bigenda bivanaho ubuzima bwa benshi mu Burasirazuba bwo Hagati, hari ikibazo gikomeye gikomeje kwirengagizwa: Niba Amerika iri kwinjira mu yindi ntambara yo muri aka karere, ni gute ishobora kurangira? Ese koko hari inzira yo kuyisoza bitavuyemo ibibazo bikomeye kurushaho?
Ibimenyetso by’uko Amerika iri mu nzira y’indi ntambara
Mu mezi ashize, ibikorwa bya gisirikare by’Abanyamerika mu karere k’Abarabu byarushijeho kwiyongera. Kugeza ubu, ingabo za Amerika zagaragaye zigaba ibitero ku birindiro bya Iran n’abayoboke bayo muri Siriya, Iraki ndetse no muri Yemeni. Ku rundi ruhande, ibikorwa by’imitwe ya Hamas, Hezbollah, n’abandi bafitanye isano na Iran biragenda bituma Amerika irushaho kwinjira mu kibazo cy’akarere k’amateka maremare y’intambara zidashira.
Ibikorwa byo gutera inkunga Israel ku rugamba rwayo na Hamas, inyandiko zigaragaza iyoherezwa ry’indege z’intambara, indege zitagira abapilote (drones), n’ibikoresho bikomeye by’intambara mu karere, byose bigaragaza ko Amerika iri gufata uruhare runini mu bikorwa bya gisirikare ku buryo buhoraho, bitandukanye n’ibyo benshi babonaga nk’“ubufasha bw’amagambo” gusa.
Hari abasesenguzi bavuga ko ibyo bikorwa bishobora kwiyongera bikagera aho Amerika yisanga yinjiriye byeruye mu ntambara, nta gahunda ifatika ifatika yo kuyisohokamo. Ariko se, kuki nta muntu numwe uri gutinyuka gutekereza ku ngaruka z’iyi ntambara ishobora gutangira mu buryo bwihishe ariko ikarangira mu buryo bubabaje?
Isomo ry’amateka: Intambara zishobora gutangira byoroshye ariko kurangira bikagorana
Abasesenguzi b’amasomo ya gisirikare n’amateka y’intambara bemeza ko Amerika ifite amateka yo kwinjira mu ntambara z’akarere zifite intego “ngufi”, ariko bikarangira zirambye kandi zitagira ibisubizo. Iraki mu 2003 n’Afuganisitani kuva mu 2001 kugeza mu 2021 ni ingero zikomeye zigaragaza ko ibikorwa byo “kwivanga gato” mu bibazo by’akarere bishobora kurangira bikuyeho ibihugu byose.
Mu ntangiriro, Amerika ihitamo kohereza ingabo n’ibikoresho byo gufasha, gukumira cyangwa kwigizayo abatavuga rumwe n’inyungu zayo. Ariko uko iminsi igenda, iyo “gufasha gato” bihinduka intambara irimo ubwitange bukomeye, ibyangijwe byinshi, ndetse n’amafaranga atagira ingano.
Ikibazo gikomeye ni uko iyo intambara imaze gukara, gusohoka muri yo bihinduka urugamba rundi. Abategetsi bashya cyangwa imitwe y’iterabwoba isimbura abayatsinzwe, maze aho gufasha amahoro bigakurura ibibazo bishya. Ni byo byabaye muri Iraki, aho gutsinda Saddam Hussein byakurikiwe n’iyaduka rya ISIS. Kuri ubu, hari ubwoba ko kugaba ibitero kuri Iran cyangwa Hezbollah byashobora guteza urugomo rurenze urwo barimo kurwanya.
Amerika n’inzitizi z’iki gihe: Intambara itari iyayo, ariko irayinjiramo
Icyo benshi babona nk’ihurizo rikomeye ni uko Amerika itari yigeze itangaza ko iri mu ntambara. Perezida Joe Biden n’abandi bayobozi bakomeje kuvuga ko bafite intego yo “kurinda inyungu za Amerika” ndetse “no kwirinda gukurura indi ntambara”. Ariko ibikorwa bihabanye n’ayo magambo.
Uko iminsi igenda, ingabo za Amerika ziragenda zinjira muri operasiyo zigari mu karere, zibasira abarwanyi bashinjwa guhungabanya umutekano w’akarere. Iyo migambi yose irimo kwikuba, ariko hakibazwa: Ese Amerika ifite igishushanyo cy’uko iyi ntambara yazarangira?
Abasesenguzi nka Stephen Wertheim wo mu Ishuri ry’Ububanyi n’Amahanga rya Carnegie baraburira ko gukomeza kwinjira muri iyi ntambara bidafite icyerekezo gihamye bishobora gushyira Amerika mu mwanya mubi wo kudashobora gukuramo akarenge. Mu magambo ye yagize ati:
“Ibikorwa bya Amerika biri muri gahunda ya ‘gutabara’ aho guhangana n’inkomoko y’ibibazo. Ariko ntituvuga uko tuzabihagarika, cyangwa se uko bizarangira.”
Iran, Hezbollah na Hamas: Inyamaswa ziri kubyutswa
Kwinjira mu ntambara n’imwe mu mitwe ishyigikiwe na Iran bisobanuye kwinjira mu rugamba rudafite imipaka. Hezbollah ifite abasirikare benshi, ibikoresho biremereye n’inkunga ya Iran. Hamas nayo igenda ikomeza kwiyubaka mu nyegamo ya Gaza nubwo igenda itsindwa mu ntambara yayo na Israel.
Ibihe byabaye muri Werurwe 2024 ubwo Hezbollah yoherezaga misile nyinshi muri Israel byerekanye ubushobozi bwayo bwo gutera ibihugu by’ibituranyi. Iran, nubwo ikunze kwihisha inyuma y’iyo mitwe, ifite ubushobozi bwo kugaba ibitero bihungabanya umutekano mu karere hose, haba muri Oman, Bahrain, Irak cyangwa Israel.
Amerika rero irimo gukina umukino w’amakarita akomeye, ariko itazi neza uko izayasohokamo. Kugaba ibitero ku mitwe ya Iran bishobora kuyibuza ububasha bw’igihe gito, ariko nanone bikazana izindi ngorane zidashira, nko guhaguruka kw’indi mitwe mishya, cyangwa guhuriza hamwe kw’abarwanyi b’ingeri zitandukanye bahurira ku kwanga Amerika.
Abaturage ba Amerika ntibifuzaga indi ntambara
Mu gihe guverinoma yohereza abasirikare, abaturage benshi bo muri Amerika ntibifuza indi ntambara. Nyuma y’imyaka myinshi y’intsinzi idafite icyo ishyitseho muri Iraki na Afuganisitani, benshi bahitamo ubuzima bw’amahoro n’imari ifashwa n’ibikenewe imbere mu gihugu aho kwangiza umutungo w’igihugu ku ntambara zidasobanutse.
Ibipimo by’ubushakashatsi byerekana ko 63% by’Abanyamerika batemera ko igihugu cyabo cyakongera kwinjira mu ntambara nk’iyo yo muri Iraki. Ubu bushake buke bwo gushyigikira intambara bushobora guhungabanya uburyo guverinoma yakwifashisha igihe byaba ngombwa kohereza ingabo ku rugamba.
Ariko se, guverinoma izabyirengagiza ikomeze urugamba, cyangwa izemera amahitamo y’abaturage bayo? Aha ni ho havuka ikibazo cy’icyerekezo cya politiki n’icy’ubutabera bw’intambara.
Ibihishe inyuma y’iyo ntambara: Politiki, ubucuruzi n’inyungu
Buri gihe intambara zose ziba zifite inyungu zihishe. Mu gihe hari abavuga ko Amerika iri gukora ibyo byose kugira ngo irinde Israel, hari n’ababona inyungu za politiki n’ubucuruzi bikomeye.
Industri y’intwaro muri Amerika irakunzwe cyane – gukomeza intambara bivuze kugurisha intwaro, kohereza ibikoresho, guteza imbere urwego rwa gisirikare, byose bikaba bifitiye inyungu ibigo bikomeye nka Lockheed Martin, Raytheon, na Boeing.
Politiki yo mu nzu y’abadepite n’iyo mu bashaka kuyobora mu 2024 nayo ishobora gutuma bamwe bashyigikira intambara nk’inzira yo kwereka abaturage ko barengera igihugu n’inshuti zacyo. Bivuze ko hari abantu bashobora gukomeza gushyigikira urugamba, kabone n’ubwo abaturage baryamagana.
Uko byagenda kose, Amerika ikeneye igisubizo
Igihe ni iki: Amerika igomba gufata icyemezo gifatika. Kwinjira mu ntambara idafite iherezo ni ikosa ryahenze igihugu imyaka n’imitungo. Guverinoma igomba gushyiraho inzira zigaragaza neza icyo bashaka kugeraho, igihe bazafatira icyemezo cyo kuva mu rugamba, ndetse n’uburyo bwo gutuma intambara idateza ibibazo birenze ibyo bari bashaka gukemura.
Uko ikibazo cy’intambara mu Burasirazuba bwo Hagati gikomeza, ni ingenzi cyane ko Amerika itekereza ku buryo izasohokamo amahoro aho gutekereza gusa ku buryo yinjiramo. Ibindi byose bitari ibyo ni ugusubira mu mateka mabi igihugu cyashakaga kwibagirwa.
Amerika iri ku nzira iteye impungenge. Irimo kwinjira bucece mu rugamba rushobora kumara imyaka, rugatwara ubuzima, umutungo, ndetse n’imyizerere y’igihugu nk’ikirwanira amahoro. Nubwo guverinoma ivuga ko igamije “kurinda inyungu zayo”, ibigaragara ni uko nta muntu n’umwe uri kuganira ku buryo iyi ntambara izarangira.
Kugira ngo habeho ejo hazaza h’amahoro, ni ngombwa ko havugwa ku iherezo ry’iyo ntambara hakiri kare, mbere y’uko iba icyorezo kidasubirwaho. Kuko nk’uko amateka yabigaragaje, intambara zose zishobora gutangira ku cyemezo kimwe, ariko kurangira kwazo bigasaba amarira, amaraso, n’imyaka myinshi y’ubwitange.
